INFOdoradca+ Informacje o zawodach - Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie

Technik analityki medycznej 321201

• Analityk medyczny - technik.
• Laborant analityki medycznej.
• Laborant medyczny.
• Technik analityk – laborant medyczny.
• Technik analityki klinicznej.

W Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada grupie:

• 3212 Medical and pathology laboratory technicians.

Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007):

• Sekcja Q – Opieka zdrowotna i pomoc społeczna.

Notka metodologiczna

Opis informacji o zawodzie opracowano na podstawie:

• analizy źródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe) oraz źródeł internetowych,
• analizy opisu zawodu zamieszczonego w wyszukiwarce opisów zawodów na Wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia,
• badań ankietowych prowadzonych w projekcie INFODORADCA+ w marcu 2019 r.,
• zebranych opinii od recenzentów, członków panelu ewaluacyjnego oraz zespołu ds. walidacji i jakości informacji o zawodach.

Autorzy i eksperci opiniujący

Zespół Ekspercki:

• Beata Kowalczyk – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Ewelina Kowalska – Masdiag sp. z o.o., Warszawa.
• Aleksandra Kruk – Politechnika Warszawska, Warszawa.

Zespół ds. walidacji i jakości informacji o zawodzie:

• Zdzisław Czajka – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Maciej Gruza – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Klaudia Gumieniak – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Urszula Jeruszka – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Jolanta Religa – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.
• Barbara Sajkiewicz – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Krzysztof Symela – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.

Recenzenci:

• Władysław Pasternak – Uniwersytet Medyczny, Łódź.
• Aleksandra Wróbel – Instytut Kardiologii im. Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego w Warszawie, Warszawa.

Panel ewaluacyjny – przedstawiciele partnerów społecznych:

• Tomasz Domaniewski – Uniwersytet Medyczny, Białystok.
• Anna Owsicka – NSZZ „Solidarność” Międzyzakładowa Organizacja Związkowa Pracowników Oświaty, Gliwice.

Data (rok) opracowania opisu informacji o zawodzie: 2019 r.

Technik analityki medycznej zajmuje się wykonywaniem badań materiału biologicznego oraz innych analiz specjalistycznych z wykorzystaniem sprzętu laboratoryjnego i odczynników chemicznych.

Opis pracy

Technik analityki medycznej wykonuje badania laboratoryjne materiałów pobranych od człowieka (np. krwi, moczu, kału, nasienia, płynów z jam ciała, płynu mózgowo-rdzeniowego, materiałów biopsyjnych ¹¹, wymazów ²⁷, zeskrobin ²⁸ itp.) oraz inne specjalistyczne analizy laboratoryjne. Osoba zatrudniona w tym zawodzie pobiera materiał, opisuje go w sposób umożliwiający jednoznaczną identyfikację i zabezpiecza zgodnie z odpowiednimi procedurami i zasadami (temperatura i czas przechowywania, dostęp do światła, zasady aseptyki ⁶ itp.).

Do głównych obowiązków technika analityka należy przygotowywanie roztworów mianowanych ¹⁹, odczynników ¹⁴ i preparatów histopatologicznych ¹⁷ niezbędnych do wykonywania analitycznych badań diagnostycznych (analiza ilościowa ² i jakościowa ⁴, śladowa chemiczna ¹ i instrumentalna ³).

Badania przeprowadzane są z wykorzystaniem szkła laboratoryjnego ²², odczynników oraz specjalistycznego sprzętu i aparatury.

Ponadto technik analityki medycznej pod nadzorem diagnosty laboratoryjnego opracowuje wyniki badań w celu umożliwienia rozpoznania, zapobiegania, prognozowania i kontrolowania leczenia pacjenta.

Obowiązkiem technika analityki medycznej jest obsługiwanie, kontrolowanie i konserwacja sprzętu oraz aparatury laboratoryjnej, jak również przeprowadzanie dezynfekcji pomieszczeń, w których prowadzono przyjęcie i badania materiału zakaźnego ¹².

Dodatkowo pracownik w tym zawodzie zobowiązany jest do prowadzenia dokumentacji pracy laboratoryjnej, która dotyczy m.in. przeprowadzonych badań, kontroli i czynności konserwacyjnych aparatury oraz zużytych materiałów i odczynników.

Sposoby wykonywania pracy

Pracownik w zawodzie technik analityki medycznej wykonuje pracę polegającą m.in. na:

• przygotowywaniu odczynników chemicznych, przyrządów i urządzeń,
• pobieraniu materiałów do badań od pacjenta zgodnie z obowiązującymi procedurami,
• oznakowaniu i zabezpieczaniu pobranego materiału,
• przyjmowaniu materiału przesłanego do laboratorium, weryfikowaniu poprawności pobrania i oznakowania tego materiału, rejestrowaniu badań laboratoryjnych dla przyjętego materiału,
• wykonywaniu badań laboratoryjnych,
• ewidencjonowaniu i dokumentowaniu przeprowadzanych analiz,
• zamawianiu odczynników i sprawdzaniu stanu aparatury laboratoryjnej,
• wykonywaniu podstawowej konserwacji sprzętu laboratoryjnego,
• dezynfekowaniu pomieszczenia, w którym prowadzono działania z wykorzystaniem materiału potencjalnie zakaźnego,
• współpracowaniu z diagnostą laboratoryjnym.

Więcej szczegółowych informacji znajduje się w sekcjach: 3.1. Zadania zawodowe oraz 3.2. Kompetencja zawodowa.

Warunki pracy

Miejscem pracy technika analityki medycznej są laboratoria diagnostyczne, np. pracownie hematologii ¹⁶, biochemii, analityki, które mieszczą̨ się̨ w szpitalach lub przychodniach specjalistycznych – publicznych lub niepublicznych, oraz pracownie patomorfologii ¹⁵ czy serologii ²⁰. W większych zakładach diagnostyki laboratoryjnej technik analityki medycznej angażowany jest do jednej z wymienionych pracowni, gdzie wykonuje głównie badania odpowiadające jej specjalizacji. Z kolei w mniejszych jednostkach, gdzie brak jest specjalistycznych pracowni, pracę technika analityki określa wyznaczony zakres obowiązków. Do pracy w tym zawodzie wymagane jest stosowanie odzieży ochronnej (fartuch, rękawiczki, maski, okulary ochronne).

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.1. Możliwości podjęcia pracy w zawodzie.

Wykorzystywane maszyny i narzędzia pracy

Technik analityki medycznej w działalności zawodowej wykorzystuje m.in.:

• cieplarki ⁸,
• wirówki ²⁵,
• autoklawy ⁷,
• suszarki ²³,
• aparaty spektrofotometryczne ⁵,
• destylatory ⁹,
• wagi analityczne ²⁴,
• mikroskopy,
• mikrotomy ¹³,
• odczynniki,
• roztwory mianowane,
• preparaty hispatologiczne,
• szkła laboratoryjne,
• strzykawki z igłami,
• pojemniki na materiał do badań,
• palniki gazowe,
• ezy ¹⁰,
• podłoże hodowlane ¹⁸,
• worteksy ²⁶,
• odzież ochronną (fartuchy, rękawice, maski, okulary ochronne),
• komputer z odpowiednim oprogramowaniem.

Organizacja pracy

Technik analityki medycznej na ogół pracuje w zespole, wykonując np. pracę na zlecenie lekarza, współpracując z diagnostą laboratoryjnym i zespołem innych techników. Jego kontakty zawodowe w miejscu pracy polegają̨ przede wszystkim na przyjmowaniu i realizacji poleceń oraz instrukcji od przełożonych. Efekt końcowy pracy jest kontrolowany przez diagnostę laboratoryjnego. Praca technika analityki medycznej wymaga również kontaktów z pacjentami (głównie w prywatnych zakładach pracy), m.in. podczas pobierania materiału do badania i przekazywania pacjentom wyników przeprowadzonych badań laboratoryjnych.

Technik analityki medycznej pracuje w trybie 37,5 godzinnego tygodnia pracy. W zależności od organizacji pracy przyjętej w danej jednostce służby zdrowia, mogą̨ to być stałe godziny pracy lub praca zmianowa i dyżurowa wraz z diagnostą laboratoryjnym.

Zagrożenia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy człowieka

Technik analityki medycznej jest narażony m.in. na następujące zagrożenia:

• chemiczne (mogą wystąpić w związku z wykorzystywaniem w pracy stężonych kwasów i zasad, preparatów do dezynfekcji, rękawiczek lateksowych),
• toksyczne (w czasie stosowania odczynników chemicznych, które służą do barwienia preparatów hematologicznych, cytologicznych i histopatologicznych, jak również innych odczynników wykorzystywanych w pracy laboratoryjnej, takich jak np. metanol), alergiczne,
• biologiczne (zarażenia wirusami hepatotropowymi typu B i C, wywołującymi wirusowe zapalenie wątroby, wirusem HIV, zakażenia wirusem opryszczki, polio, brodawczaka ludzkiego, prątkami gruźlicy, paciorkowcami, gronkowcami, salmonellą),
• fizyczne: hałas, promieniowanie (szczególnie technicy pracujący w pracowniach sterydowych oraz izotopowych), wibracje (długotrwała praca z worteksem), upadki w laboratorium, uderzenia o nieruchome przedmioty, spadające przedmioty, kontakt z ostrymi krawędziami szkła laboratoryjnego, kontakt z energią elektryczną/promieniowaniem podczerwonym pochodzącymi od pracujących urządzeń, poparzenia podczas opalania ezy palnikiem,
• psychofizyczne: obciążenia fizyczne (wymuszona pozycja ciała podczas pracy z komputerem, mikroskopem, czy pipetowania), nerwowo-psychiczne (stres i obciążenia emocjonalne), przeciążenie narządu wzroku i układu ruchu przez pracę przy mikroskopie, komputerze.

Do występujących w zawodzie chorób można zaliczyć m.in.:

• zatrucia ostre i przewlekłe substancjami chemicznymi,
• choroby skóry,
• ostre reakcje alergiczne,
• choroby zakaźne,
• choroby wzroku i słuchu,
• choroby układu oddechowego.

Wymagania psychofizyczne

Dla pracownika wykonującego zawód technik analityki medycznej ważne są:

w kategorii wymagań fizycznych

• sprawność układu sercowo-naczyniowego,
• sprawność układu oddechowego,
• sprawność układu mięśniowo-szkieletowego,
• sprawność narządu wzroku,
• sprawność zmysłu dotyku;

w kategorii sprawności sensomotorycznych

• koordynacja wzrokowo-ruchowa,
• ostrość wzroku,
• rozróżnianie barw,
• widzenie stereoskopowe (widzenie głębi umożliwiające ocenę odległości),
• spostrzegawczość,
• zręczność rąk i palców;

w kategorii sprawności i zdolności

• zdolność koncentracji uwagi,
• podzielność uwagi,
• zdolność do przestrzegania reguł, przepisów i standardów;

w kategorii cech osobowościowych

• rzetelność,
• dokładność,
• wytrwałość i cierpliwość,
• systematyczność,
• samokontrola,
• zamiłowanie do ładu i porządku.

Więcej informacji znajduje się w sekcjach: 3.3. Kompetencje społeczne; 3.4. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu.

Wymagania zdrowotne

Do wykonywania zawodu technik analityki medycznej niezbędna jest sprawność narządu wzroku, koordynacja wzrokowo-ruchowa oraz zręczność rąk. Występują też pewne obciążenia umysłowe, związane ze świadomością skutków ewentualnych pomyłek w wykonywanych oznaczeniach.

Przeciwwskazaniami do pracy w zawodzie są m.in.:

• dysfunkcje kończyn górnych uniemożliwiające precyzyjne wykonywanie prac analitycznych,
• nosicielstwo chorób zakaźnych i/lub pasożytniczych,
• skłonność do alergii na substancje występujące w danym laboratorium,
• choroby powodujące utratę przytomności (np. epilepsja).

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.4. Możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zawodzie.

Wykształcenie niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie

Do podjęcia pracy w zawodzie technik analityki medycznej wymagane jest wykształcenie średnie zawodowe w zawodzie technik analityki medycznej.

Zgodnie z obowiązującym aktualnie stanem prawnym (2019 r.) w Polsce nie ma możliwości kształcenia w tym zawodzie.

Obecnie na stanowiska związane z analityką medyczną zatrudniane są osoby z wykształceniem wyższym medycznym.

Tytuły zawodowe, kwalifikacje i uprawnienia niezbędne/preferowane do podjęcia pracy w zawodzie

Zgodnie z obowiązującym aktualnie stanem prawnym (2019 r.) w Polsce nie ma możliwości uzyskania tytułu zawodowego technik analityki medycznej.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.2. Instytucje oferujące kształcenie, szkolenie i/lub potwierdzanie kompetencji w ramach zawodu.

Możliwości rozwoju zawodowego i awansu

Technik analityki medycznej (który uzyskał ten tytuł zawodowy przed zakończeniem rekrutacji do szkół prowadzących kształcenie w tym zawodzie) może awansować na stanowisko starszego technika analityki medycznej. Warunkiem jest posiadanie odpowiedniego stażu pracy (w przypadku osoby posiadającej tytuł zawodowy technika analityki medycznej jest to 5 lat) i ukończenie kursów podnoszących kwalifikacje zawodowe.

Po odbyciu odpowiedniego stażu pracy (10 lat) można awansować na stanowisko kierownika zespołu techników analityki medycznej.

Technik analityki medycznej ma możliwość zdobycia tytułu diagnosty laboratoryjnego po ukończeniu:

• jednolitych studiów magisterskich na kierunku analityka medyczna i uzyskaniu tytułu zawodowego magistra, lub
• studiów wyższych na kierunku: biologia lub farmacja (i uzyskaniu tytułu zawodowego magistra), chemia lub biotechnologia (i uzyskaniu tytułu zawodowego magistra lub magistra inżyniera), weterynaria (i uzyskaniu tytułu zawodowego lekarza weterynarii) oraz odbyciu kształcenia podyplomowego potwierdzonego egzaminem, albo uzyskania specjalizacji I lub II stopnia lub tytułu specjalisty w dziedzinie analityki klinicznej, diagnostyki laboratoryjnej, mikrobiologii lub toksykologii, lub
• studiów wyższych na kierunku lekarskim i uzyskaniu tytułu zawodowego lekarza oraz odbyciu kształcenia podyplomowego potwierdzonego egzaminem.

Możliwości potwierdzania kompetencji

Obecnie (2019 r.) w zawodzie technik analityki medycznej nie ma możliwości potwierdzania kompetencji zawodowych w ramach edukacji formalnej i pozaformalnej.

Więcej informacji można uzyskać w Bazie Usług Rozwojowych https://uslugirozwojowe.parp.gov.pl oraz Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Osoba zatrudniona w zawodzie technik analityki medycznej może rozszerzać swoje kompetencje zawodowe w zawodach pokrewnych:

Pracownik w zawodzie technik analityki medycznej wykonuje różnorodne zadania, do których należą w szczególności:

• Z1 Przygotowanie odczynników chemicznych oraz sprzętu laboratoryjnego wykorzystywanego w badaniach.
• Z2 Pobieranie i przechowywanie pobranego od pacjenta materiału do badań.
• Z3 Wykonywanie badań analitycznych.
• Z4 Opracowywanie i dokumentowanie wyników badań pod nadzorem diagnosty laboratoryjnego.
• Z5 Kontrolowanie stanu technicznego i przeprowadzanie podstawowej konserwacji aparatury oraz urządzeń laboratoryjnych.

Kompetencja zawodowa Kz1: Wykonywanie czynności diagnostyki laboratoryjnej w medycznym laboratorium diagnostycznym obejmuje zestaw zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, Z5, do realizacji których wymagane są odpowiednie zbiory wiedzy i umiejętności.

Pracownik w zawodzie technik analityki medycznej powinien posiadać kompetencje społeczne niezbędne do prawidłowego i skutecznego wykonywania zadań zawodowych.

W szczególności pracownik jest gotów do:

• Ponoszenia odpowiedzialności za jakość wykonywanej pracy, której skutki mogą mieć wpływ na zdrowie i życie pacjenta.
• Ponoszenia odpowiedzialności za powierzone urządzenia pomiarowe oraz sprzęt laboratoryjny do pobierania prób i do badań laboratoryjnych.
• Dokonywania oceny zagrożenia zdrowia oraz życia i podejmowania działań adekwatnych do stopnia zagrożenia, wynikającego z pracy technika analityki medycznej.
• Wykonywania swoich obowiązków zgodnie z zasadami etyki zawodowej i obowiązującymi przepisami.
• Dyskrecji oraz wykazywania empatii w kontaktach z pacjentami.
• Ustawicznego kształcenia i podnoszenia własnych kompetencji w kontekście zmian prawnych i nowych rozwiązań technologiczno-organizacyjnych, właściwych dla technika analityki medycznej.

Pracownik powinien mieć zdolność właściwego wykonywania zadań zawodowych i predyspozycje do rozwoju zawodowego. Dlatego wymaga się od niego odpowiednich kompetencji kluczowych. Zostały one zilustrowane w formie profilu (rys. 1) ukazującego ważność kompetencji kluczowych dla zawodu technik analityki medycznej.

Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu technik analityki medycznej

Uwaga:

Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowanego w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych − projekt PIAAC (OECD).

Kompetencje zawodowe pracownika w zawodzie technik analityki medycznej nawiązują do opisów poziomów Polskiej Ramy Kwalifikacji.

Opis zawodu, zadań zawodowych i wymagań kompetencyjnych może stanowić materiał informacyjny dla przygotowania (lub aktualizacji) opisów kwalifikacji wprowadzanych do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (ZSK). Więcej informacji:

• Zintegrowany System Kwalifikacji: https://www.kwalifikacje.gov.pl
• Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji: https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Technik analityki medycznej znajduje zatrudnienie przede wszystkim w laboratoriach mieszczących się̨ w:

• publicznych i niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej,
• przychodniach specjalistycznych,
• uniwersytetach medycznych,
• instytutach naukowo-badawczych,
• stacjach sanitarno-epidemiologicznych,
• prywatnych laboratoriach.

Obecnie (2019 r.) możliwości znalezienia pracy w tym zawodzie są bardzo ograniczone. Pracodawcy wymagają posiadania uprawnień do wykonywania czynności diagnostyki laboratoryjnej w medycznym laboratorium diagnostycznym, co zgodnie z ustawą o diagnostyce laboratoryjnej wiąże się z wymogiem posiadania kierunkowego wykształcenia wyższego (medycznego).

Kształcenie

Obecnie (2019 r.) w ramach systemu kształcenia zawodowego w Polsce nie przygotowuje się kandydatów do pracy w zawodzie technik analityki medycznej. Na stanowiska związane z analityką medyczną zatrudniane są osoby w szczególności z wykształceniem wyższym medycznym.

Szkolenie

Osoby funkcjonujące na rynku pracy, które uzyskały tytuł technik analityki medycznej przed zakończeniem rekrutacji do szkół prowadzących kształcenie w tym zawodzie, mogą doskonalić swoją wiedzę i umiejętności, biorąc udział w szkoleniach organizowanych przez:

• stowarzyszenia i organizacje branżowe,
• szpitale i laboratoria analityczne (szkolenia głównie na potrzeby zatrudnionych pracowników i kandydatów do pracy).

Szkolenia takie mogą dotyczyć np. metod oznaczania parametrów materiału pobranego od pacjentów, obsługi sprzętu laboratoryjnego czy nowych technik analitycznych.

Organizatorzy tych szkoleń poświadczają uzyskane przez uczestników kompetencje stosownymi certyfikatami/zaświadczeniami.

Technik analityki medycznej może również doskonalić swoją wiedzę i umiejętności samodzielnie, korzystając ze specjalistycznej literatury oraz czasopism branżowych.

Obecnie (2019 r.) wynagrodzenie osób pracujących w zawodzie technik analityki medycznej wynosi zazwyczaj od 2250 zł do 3200 zł brutto miesięcznie. Wysokość zarobków jest zróżnicowana i może zależeć od:

• stażu pracy,
• posiadanych kwalifikacji,
• rodzaju pracodawcy,
• regionu zatrudnienia.

W zawodzie technik analityki medycznej możliwe jest zatrudnienie osób z niepełnosprawnością.

Warunkiem niezbędnym jest identyfikacja indywidualnych barier i dostosowanie technicznych i organizacyjnych warunków środowiska oraz stanowiska pracy do potrzeb zatrudnienia osób:

• z niewielką dysfunkcją kończyn dolnych (05-R), która nie wyklucza stania i chodzenia, w tym samodzielnego przemieszczania się po terenie laboratorium,
• słabo słyszących, głuchych i głuchoniemych (03-L), pod warunkiem zapewnienia im odpowiedniej pomocy technicznej oraz właściwego przygotowania środowiska i stanowiska pracy, np. pod kątem możliwości percepcji sygnałów alarmowych.